Mücadelenin belgeseli: Kailash

Kailash’ı geçen aylarda 55. Uluslararası Antalya Film Festivali’nde izledim. Ve son yıllarda izlediğin en iyi belgesel olabilir. Yönetmen Derek Doneen, belgesel sinemanın ezberlenmiş tekniğini alt üst eden kurmacaya yakın; ama asla içerikte kurgu barındırmayan bir çalışmayla çıkıyor karşımıza. Çocuk işçiliğinin önüne geçmeyi amaçlayan ve 2014 yılında Nobel Barış Ödülü’ne layık görülen Kailash Satyarthi’nin mücadelesini anlatan belgesel, bu yıl Sundance Film Festivali ve Antalya Film Festivali’nden Jüri Özel/Büyük Ödülü ile ülkesine dönmüştü. Yönetmeni Derek Doneen ile gösterim sonrasında kendisiyle Antalya’da çok keyifli bir söyleşi yapmıştık. Belgesel 27 Kasım’da Youtube’dan yayınlanacağı için söyleşiyi yayımlamak için de biraz bekledik. Kailash’ın Hindistan’dan tüm dünyaya ilham olan ve kendisine Nobel Barış Ödülü’nü de kazandıran mücadelesini tüm açıklığıyla belgeseline taşıyan genç yönetmen ortaya başarılı bir iş çıkarıyor. Yaptığı bu belgeselle Kailash’ın sorumluluğuna da dâhil olan Doneen’in şu an üç farklı film projesi daha bulunuyor. Bunlardan biri yine bir belgesel. Yönetmen sohbetimiz sırasında hiçbir zaman belgesele veda etmeyeceğini de söylüyor. Şimdi konuştuklarımıza bir bakalım…

BU GÖREVDEN GURUR DUYUYORUM

Yönetmene ilk olarak yaptığı bu iş hakkında ne düşündüğünü soruyorum; yaşının çok genç olduğunu da belirterek. O da yaptığı işten gurur duyduğunu söyleyerek söze başlıyor ve ekliyor: “Kailash’ın yaptıklarını diğer aktivistlere iletmek istedim. Bu görevden gurur duruyorum. Yaşımın bu işle bir ilgisi olduğunu ya da bir ölçüt olduğunu düşünmüyorum.” Peki, genç yönetmen böyle bir belgeseli yapmaya nasıl karar vermişti? Kendisinden dinleyelim: “Prodüksiyon ortağım 2014 yılında Kailash ile aynı yıl Nobel Ödülü kazanan Pakistanlı aktivist Malala Yousafzai hakkında bir film yapıyordu. Sonra beni aradı ve dedi ki ‘Burada inanılmaz bir adam var ve onunla tanışman lazım.’ Bu sayede kendisiyle tanıştım. O’nu araştırdığımda inanamadım yaptıklarına ve kendi kendime ‘böyle dünyayı değiştiren bir adamı nasıl olur da duymadık, görmedik’ dedim. Kendisinden çok etkilendim ve bu hikâyeyi işlemeye karar verdim.” Bütün bu süreçte ve belgeselin sonucunda aile ve çevresinden nasıl dönüşler aldığını merak ediyorum yönetmenin. Kendisi şöyle yanıtlıyor: “Ailem ve çevrem daima bana destek oldular ve dikkatli olmadı söylediler. Ayrıca baskın günlerinde biz de dâhil herkes çok gergindi. Ailem ve çevrem bu süreçte e-posta yoluyla benden hep bilgi beklediler. Belgeselin sonucunu da çok sevdiler. Zaten filmin değişik aşamalarında test gösterimleri yapıyor onlardan fikirlerini alıyordum. Filmin aşamalarını gelişimine doğrudan şahit oldular ve memnun oldular.”

YIKMAK İÇİN DEĞİL YAPICI OLMAK İÇİN FİLM YAPIYORUM

Kailash’ın yaptığı sadece ülkesi Hindistan için değil, tüm dünya için çok önemli. Çok büyük ve çok özel bir sorumluluk. Ama ben öyle düşünüyorum ki yönetmen Derek Doneen, Kailash’ın bu mücadelesini belgeselleştirerek bu sorumluluğa dâhil oluyor. Doneen ise bu konuda mütevazı davranmayı tercih ediyor: “Çok teşekkür ederim fakat asıl dikkati Kailash’a vermeliyiz. O gerçekten bir kahraman ve ben sadece onun mesajını ilettim. O yıllarda kendi hayatını riske attı ve herhangi bir koruması da yoktu. Nobel’den sonra biraz güvenliği artırıldı. Ama hayatının büyük bir kısmını riske atarak çocukları kurtardı. Onu alkışlamalıyız.” Belgeselde birçok çocuk da yer alıyor. Kurtarılan, kurtarılma sonrası psikolojik olarak iyileşme tedavisi alan. Yönetmene çekim sürecinde çocuklarla olan iletişim sürecini soruyorum o da şöyle yanıt veriyor: “Bir Hint yapımcımız ve sesçi dışında kimse Hintçe bilmiyordu. Dolayısıyla ‘Google Translate’ aracılığıyla çocuklarla iletişim kurduk. Çocuklar sürekli konuşuyordu. Anlaşmak biraz zor oldu. Ayrıca ben insanı yıkmak için değil yapıcı bir amaç için film yapıyorum. Ve genelde sevdiğim insanların filmlerini yapıyorum. Onlarla vakit geçirdikçe iletişim daha kolay bir hale geliyor.”

İNSAN TİCARETİ YAPAN BİRİYLE ARKADAŞ OLMAK ZORUNDA KALDIK

Belgeselin biçimsel formatına ve teknik özelliklerine geldiğimizde ise, genel belgesel algısı genellikle konuşan kafalardan oluşan, öğretici kaygısı yüksek belgesellerdir. Ama bu belgesel adeta kurmaca bir film gibi yansıyor izleyiciye. Merak ediyorum: Bu belgeselde kurgu hiçbir şey var mı? Bu belgeselde izlediğimiz hiçbir şeyin kurgu olmadığını söyleyerek söze başlıyor Doneen ve ekliyor: “Biz bu belgeseli çekmeden önce konseptini kafamızda oturtmuştuk. Ama böyle belgesellere bir diyalog yazamazsınız ya da bir şey planlayamazsınız. Sadece çekime başlamadan önce kafamdaki konseptlerin çekeceklerimle birbirine uyacağı umuduyla yola çıktım.” O halde belgesel bir şans ve tesadüf silsilesinden oluşuyordu. Öyle ki çocukları kurtarma operasyonları dâhil her şey an be an izleyiciye aktarılıyordu. “Kailash’ın ekibi belgeselde izlediğimiz kaybolan çocuklardan birini bulmaya çalışırken süreci biliyorduk çünkü yanımızda Kailash vardı. Fakat sonunun ne olacağını bilmiyorduk. Belli adımları biliyorduk fakat devamı ve sonucu hakkında bir fikrimiz yoktu ve bu çok heyecan verici bir durumdu. Çocukları kurtardıktan sonra bir de onların bir iyileşme süreci vardı. Onu da ayrıca çektik. Burada da aşağı yukarı ne yaşanacağını biliyorduk.” şeklinde konuşan genç yönetmen belgeselin asla kurgu barındırmadığına dikkat çekiyor. Peki, bütün bu süreçlerde tehlikeli anlar olmuş muydu? Mutlaka olmuştu. Kendisinden dinliyoruz: “Çok fazla sayıda gizli kamera kullandık. Bütün tehlikeli anlar aslında izleyiciye gösteriliyor ve yansıyor. Ayrıca bir insan ticareti yapan biriyle arkadaş olmak zorunda kaldık.”

BELGESELDEN GÖRSELLER:

---