Anne ben gazeteci miyim?’in ilk buluşmasında: Mimarsız mimarlıktan çirkin bir şey çıkmıyor

“Anne ben gazeteci miyim?” platformu tarafından düzenlenen Medya, Kültür ve Toplum Buluşmaları adlı etkinlik dizisinin ilki mimarlar Murat Germen, Celaleddin Çelik ve Melek Zeynep Bulut’un katılımıyla mimarlık odaklı gerçekleşti. Modern mimariye dair pek çok tespit yapılırken en çarpıcı tespit “Mimarsız mimarlıktan çirkin bir şey çıkmıyor” oldu.

“Anne ben gazeteci miyim?” platformu; Medya, Kültür, Toplum Buluşmaları adını verdiği etkinlikler dizisinin ilkini 4 Ocak 2019 Cumartesi günü Bağımsız Sanat Vakfı’nın mekân sponsorluğunda gerçekleştirdi. İlk buluşmanın genel teması ‘mimarlık’ olarak belirlendi. “Mimaride odak korumak mı geliştirmek mi? Teknoloji ve kültür bu sürecin neresinde?” temel sorusu üzerine şekillenen etkinlikte; Murat Germen ile Celaleddin Çelik konuk olarak yer alırken, etkinliğin moderatörlüğünü ise Melek Zeynep Bulut üstlendi. Buluşmada aynı zamanda birçok mimar ve tasarımcı da katılımcı olarak yer aldı. Sonucun değil sürecin değerli olduğu, tek bir doğruya ulaşmanın hedeflenmendiği, tümüyle tartışma ve düşünce ortamı olmasının amaçlandığı etkinlikte katılımcılar ile konuklar interaktif bir şekilde etkinliğe yön verdi.

TEKNOLOJİ HER ZAMAN GELİŞMİŞLİK ANLAMINA GELMEZ

Etkinlikte ilk alarak söz alan Murat Germen şunları söyledi: “Korumak çok önemli. Geliştirmek ise gerektiği kadar ve vakti geldiğinde önemli. Sırf gelişelim diye bir şeyler yapınca insanlarla sizin o geliştirdiğiniz şey arasındaki bağı koparırsınız. Çünkü bu gelişmeyi yapanlar ya da öncülük edenler toplumun iyi eğitimli ve algısı açık insanları. Ve onların kafasındaki dünya ile insanların yaşamakta olduğu dünya aynı değil. Dolayısıyla bu iki dünya birbirinden kopmaya başlıyor. Günümüzde teknolojiden beslenerek karşımıza çıkan birçok şeyi gelişme olarak adlandırılmasından emin değilim. Öte yandan geçmişle çok fazla vakit geçirirseniz ve geleceğe güven duymazsanız şimdiye odaklanamazsınız. Bu da bir çeşit bahane ve bu bahanelerden kurtulmamız gerekiyor.”

MİMARSIZ MİMARLIKTAN ÇİRKİN BİR ŞEY ÇIKMIYOR

Tarih boyunca insanların gelişmişlikle olan ilişkisinin bir düzen ve ritim içerisinde devam ettiğini belirten Celaleddin Çelik ise şunları aktardı: “Bu seyirde insan çeşitli şeylere biçim verdi, tasarladı ve düzenledi. Bunu kendi ürettiği aletlerle yaptı ve günden güne bunu geliştirdi. Buradan hareketle insan eliyle biçimlendirilmiş bir objenin, sürekli insan eliyle şekil alması ile kutudan çıkan bir cep telefonuna ilk kez bir insan eli değmiş olmasında büyük bir fark var. Ve bunun adı yabancılaşma. Öte yandan geçmişte dünyada ve ülkemizde yapılan binaları ve yapıları incelediğimizde bir mimar elinden çıkmamış olmalarına rağmen onlara hayretle bakıyoruz. Neredeyse çirkin bir şey yok. Mimarsız mimarlıklarından çirkin bir şey çıkmıyor. Biz bu toprakların çocukları olarak doğuştan yüklü doğuyoruz. Ve hep bu ikilemlerle hareket ediyoruz. Doğu-batı, eski-yeni, klasik-modern, çağdaş-geleneksel… Bütün değerlendirmelerimiz neredeyse böyle. Bunlardan kurtulmuş bir sanat değerlendirmesi okumadım. Bence ilk önce bundan biraz sıyrılmak lazım. İkilemlerin hepsi beraber var olan şeyler. Kendi aralarındaki gerilimden birbirini besliyorlar. Bir tanesini tercih etmek zorunda değiliz. Bir şeyi dondurarak korumak yerine ucu açık bir şekilde onu geliştirmeye devam etmeliyiz. ‘Bu bana miras, buna dokunamam’ demek o mirasla aranızda bir yabancılaşmaya işaret eder.”

İHTİYAÇ FAZLASI KONUT ÜRETİLİYOR

Günümüzde bugünün ihtiyaçlarına göre şekillenen yeni bir konut kültürüne ihtiyacımızın olup olmadığının da tartışıldığı etkinlikte, “Geleneksel olan korunmalı mıydı, çağdaş olan iyi yorumlandı mı?” sorularına cevap da arandı. Celaleddin Çelik konuyla ilgili şunları söyledi: “Günümüzde ihtiyaç fazlası çok fazla konut yapılıyor. Bunları üreten sistem de insanları bu konutları almaya ikna etmeye çalışıyor. Üstelik öyle bir pazarlanıyor ki bu konutları almayanlar ya da bu konutlarda oturmayanlar, toplumdan geri kalmış ya da bir şeyler hep eksik kalacak gibi lanse ediliyor.”

YENİ KONUT KÜLTÜRÜNDE BALKONLARI KAYBETMEYE BAŞLADIK

Murat Germen ise düşüncelerini şöyle dile getirdi: “Konut kültürü genellikle bir yatırım aracı olarak ele alınıyor. Eskiden mevcut evimizi genişletelim diye bir şey varken şimdi satıp yenisini alalım düşüncesi oluştu. Toplum bu duruma şartlandı. Öte yandan yeni konut kültüründe balkon dediğimiz şeyi kaybetmeye başladık. Balkon içle dış arasında, yarı mahrem yarı kamusal bir alan aslında. Bir eşik de denebilir. Yeni balkon anlayışlarını kapı pencere olarak adlandırıyorum. Balkon kültürünün kaybolmasıyla işlevleri de yok oldu. Örneğin çamaşır kurutma yerini daha dijital anlayışlara bıraktı. Arada bir açıkhavadan beslenemiyorsunuz. Yeni binalarda penceresi açılamayan evler var. Bu çok korkutucu. Ayrıca sokakla olan bağlantı da çok önemli. Şu zamana kadar ben ailemle 2-3 ev falan değiştirdik. Bunların hepsi normal mahallelerde evlerdi. Asla bir siteye girmedim. Kimse bana bunu yaptıramaz. Çünkü ben apartman kapısından çıktığım an sokağa adım atmalıyım.”

MİMARİNİN HIZ VE ZAMAN İLE İLİŞKİSİ TARTIŞILDI

Öte yandan Türkiye’nin hızla artan nüfusuna dikkat çekildiği etkinlikte kent çeperlerinin durmaksızın genişlediği, bütün bu sürecin ise nasıl yönetilmesi gerektiğinin katılımcılar tarafından yanıtlandı. Etkinlikte aynı zamanda kültürün getirdiği tasarımın unsurlarının ne olduğu da tartışıldı. Toplumların davranış biçimlerine göre geliştiği belirtilen bu tasarım unsurlarına, sadaka taşları, çeşmeler ve anıtsal taşlar örnek olarak gösterildi. Buradan hareketle bugün modern zamanda bu unsurların teknolojiyle ilişkilendirilip sürdürülebilme potansiyelinin olup olmadığına cevap aranırken, bugünün davranış biçimine uygun tasarım unsurlarının neler olduğu ve bunların neyin yansıması olduğu Germen ve Çelik tarafından yanıtlandı. Mimarinin hız, yavaşlık ve zaman kavramlarıyla ilişkisinin ne olduğunun da detaylı bir şekilde tartışıldığı buluşmada, bu kavramların tasarımı nasıl etkilediği açığa kavuşturuldu. Öte yandan mimarlık mesleklerinin dışında bir fotoğrafçı olan Murat Germen ve bir müzisyen yönünün de olduğu Celaleddin Çelik’e Melek Zeynep Bulut tarafından “Tasarlama güdünüzü ne belirliyor?” sorusu yöneltildi. Konuklar bu soruya uğraştıkları sanat alanlarının doğrudan mimari tasarım anlayışlarını da etkilediklerini söylerken, tasarım yönlerini fotoğraf ve müzik ile birleştirdiklerini ifade etti. Katılımcıların sorularının yanıtlanmasıyla buluşma sona erdi.

Fotoğraflar: Fatma Zehra Mengi