“İsteriz ki, yokluğun suç olmadığı bir dünya şekillendirelim… İsteriz ki, selam güzel bir kelamdır; devamında yaraları kanatacak sorular oluşmasın… Çocuksuzluk büyük bir yokluktur… İsteriz ki gördüğünüz ve duyduğunuz her şeyin içinde yer alan anne-baba olamama duygusuyla yaşama alışmaya çalışanları anlamaya gayret edelim…”
1999 yılında kurulan Özlenen Çocuk ve Gençlik Derneği, Çocuksuz Ailelerle Yüzyüze projesi ile çocuk sahibi olamayan ailelerin yaşamlarına ve sorunlarına odaklanıyor. Bu sorunlara çözüm yolları arıyor ya da bu sorunları yüksek sesle konuşulabilir bir hale getiriyor. Dernek bu proje ile çocuksuz ailelerin içinde bulundukları durumun getirdiği, özellikle sosyal baskıdan kaynaklanan sıkıntıları bertaraf etmek, mevcut potansiyellerini çocuklar ve kendi yararlarına hizmete dönüştürmeleri için bilinç oluşturmak kaygısını taşıyor. Çocuksuz ailelere yönelik hizmet üretmek için kurulan Özlenen Çocuk ve Gençlik Derneği (ÖZLENDER), bu ailelerin mevcut sorunlarının/durumlarının analizini yapmak, temel problemlerinden olan toplumsal baskı ile mücadele etmeleri için rehberlik etmek, konuyu psikolojik, sosyolojik, dini, felsefi ve yasal yönleriyle ele alan bir bilgi kaynağı oluşturmak, çocuksuz ailelerin anlaşılmalarına katkı sağlamak, seslerini duyurmalarına aracılık etmek amacıyla bu projeyi hazırlamış. “Hayatın, çocukların ve fırsatların birer emanet olduğunu idrak etmek, bireylerin sahip olma duygularını doğru şekillendirmelerine yardımcı olmak, sorumlulukları yerine getirerek sonuçlardan razı olmayı başarabilmek, yoklukların getirdiği sıkıntılara teslim olmak yerine bireylere yeni çıkış yolları aramalarında rehberlik etmek.” misyonunu taşıyan bu proje, günden bugüne, çocuksuzluk konusunun açtığı o derin yaranın sızısını azaltmaya ve bu duyguyla yaşamaya çalışanlarla birlikte hareket ediyor. Biz de bu önemli projenin detaylarını konuşmak üzere dernek üyelerinden Ayşe Pehlivan’ın kapısını çaldık. Hem bu projeyi hem de kendi hikayesini ondan dinledik.
ANNE VE BABALARDA EKSİKLİK DUYGUSU
Anne-baba olamayan kadın ve erkek kendini eksik hissettiğinde veya toplum tarafından eksik hissettirildiğinde, tüm yaşamını etkileyen birçok psiko-sosyal sorunla mücadele etmek zorunda kalıyor. Çocuksuz aileler, içinde bulundukları sorunları çözemedikleri için toplum yararına kullanabilecekleri potansiyeli harekete geçiremiyorlar. Sorunlar böyle olunca bu proje onlara adeta yol gösteriyor. Proje çalışanlarına göre onların kronikleşen sorunlarının çözümüne verilecek emek sonucunda birçok alanda başarılı, üretken ve toplumsal değer üretebilen bireyler oldukları görülecek. Yaşadıkları travmatik durumu aştıklarında, iş ve aile hayatlarında daha başarılı, toplumsal konularda daha duyarlı ve etkin olabildikleri fark edilecek. Proje, bu alandaki sorunların çözümüne katkı sağlayarak toplumsal gelişmeyi pozitif etkilemeyi hedefliyor. Bu hedef sonucunda da bireyin üretkenliğinin desteklenmesi ile toplumun üretkenliği artırılması sağlanacak.
MİHRİMAH’LA BAŞLADI HER ŞEY
Derneğin bu çalışmalarını, derneğin kurucu başkanı olan Ayşe Pehlivan’ın hikayesi şekillendirmiş. Anne olmak için büyüyen Pehlivan, anne olacağı dönemlerde kanser olduğunu öğreniyor. Ciddi tedavi süreçleri anne olma özleminin hayalde kalması ile netleşiyor. Doğacağı zamana hazırlık yaptığı, ismini bile hazırladığı, kız çocuğu olmasını çok istediği, hayalinde hayat bulan Mihrimah’ına kumbara oluşturuyor, albüm hazırlıyor, kütüphane şekillendiriyor. Daha sonra gelmeyeceği kesinleşince hayatının o zor dönemlerini dile getirdiği şiir ve mektuplar yazıyor. Yazarak soluk alan yüreğinden bahseden Mihrimah’ın annesi, ‘Gelmeyeceksin’ kitabıyla bu çalışmalarını yayınlıyor. Onun ifadesiyle: Gelmeyeceksin diyedir / Yollara gözüm kapalı bakışım / Günden düne doğru akışım / Dağların her yanını gurbet sanışım / Gelmeyeceksin diyedir / Gelmeyeceksin diyedir / Son sayfası kaybolan / Romana döndü hayat / Bam telinden ibaret kaldı saz / Başlamadan bitti film / Hayata hâkim oldu keder / Gelmeyeceksin diyedir
ÇOCUKSUZLUĞU KONUŞULABİLİR KILMALIYIZ
Çocuksuz aileler ne gibi sosyal sıkıntılar yaşıyor?
Bilinen sosyal sıkıntılar yüzyıllardır devam eden algının yansıması olarak söylenebilir. Çocuk ne kadar merkezde ise çocuksuzluk da hemen yanındadır. Yine dünya gelecek planını şekillendirirken, tüm politikalarda çocuk yerini alır. Doğal olan budur. Lakin çocuksuzluk üzerine herhangi bir plan veya politika söz konusu olmamış, gündeme gelmesi bile hassas bir konu kabul edilerek sessiz durulmuştur. İnsan anne-baba olma dürtüsüne insan olma sıfatı ile birlikte sahiptir. Dolayısıyla toplum sohbetlerinin merkezine gelen bu konu soruya dönüşünce, bir ailenin benim çocuğum yok demesi yetmemek, devamındaki sorular içteki yaranın kanamasına neden olmaktadır. Bu nedenle sosyal hayata çıkamayan niceleri var. Bu soru onlar için cevabı malum yaraların açılması anlamına geliyor. Çözüm yolu olarak ilk adımı, konuşulabilir kılmak olarak tarif ediyoruz, daha sonrası kişi merkezli bir yaklaşımla devam ediyor.
Çocuksuzluğun temel bir sorun olarak ele alınması ve bu konunun yüksek sesle dillendirilmesinin topluma yararı nedir?
31 Aralık 2015 adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine göre ülkemizde 3.095.982 ailenin, -6 milyondan fazla insanın- çocuğu bulunmamaktadır. Bu ailelerin bir kısmı çocuksuzluğu kendi iradeleri ile tercih etseler de bu rakamın içindeki ailelerin çok büyük bir kısmı tıbbi sorunlar veya başka sebeplerle anne-baba olamamaktadır. Dolayısıyla anlaşılmaya ihtiyaç duyan bu kadar insan, yaralarını sararken çocuklara el uzatabilecek bu kadar yürek, topluma ciddi katkı sağlayacağı inancıyla hareket etmekteyiz.
Projenizde çocuksuzluk sorunu, ebeveynsizlik açısından da ele alınıyor mu?
Çocuksuzluk sorunu şüphesiz çocuğu her yönüyle konuşmayı da içinde barındırıyor. Konu birkaç cümle sonra, ebeveynsiz çocuklara geliyor. Anlamanın zor olduğu ihmaller, çocuksuz aileler için anlaşılması imkânsız hale dönüşüyor. Öyle can yanıyor ki, o çocuk için olası çözüm arayışlarından herkes kendisinde olan tüm imkanları ortaya koymaya çalışıyor.
ÇOCUKLU AİLELER DE FARKINDALIK KAZANIYOR
Çocuklar bu projenin neresinde nasıl yer alıyor?
Proje sürecinde çocuk merkezde yer alıyor şüphesiz. Projenin önemli bir çıktısı da ülkemizde en güzel uygulamalardan biri olan Koruyucu Aile sistemine dahil olabilme konusudur. Bazen ihmal edilen çocuğa, bazen yakımızda sevgi bekleyen küçük bir yüreğe, bazen imkanları sınırlı olduğu için okula gitmekte zorlanan çocuklara yardım edilmesi için teşvikler söz konusu oluyor. Hatta bazen, çocuklu aileler, ben sizi dinledikten sonra anne olmanın farkına bir kez daha vardım diyerek, çocukla ilişkisinde güzel bir aşamaya geldiğini dile getiriyor.
İlerleyen süreçlerde yetimhanedeki çocuklar ile çocuksuz aileleri bir araya getirme gibi bir girişiminiz olacak mı?
Derneğimiz mevcut çalışmalarında bunu 20 yıldır yapmaktadır. Bu süreç en önemli çıktılardan biridir. O çocuklarla kurulan bağ, zaman içinde sağlamlaşmakta ve çocuk özleminin yansıması olarak o çocuğa gösterilen sevgi, ilgi meyvesini vermekte, sorumluluk alınan konuda ebeveyn olamayan kişiler için büyük bir huzura dönüşmektedir.
Misyonunuzda yer alan “Bireylerin sahip olma duygularını doğru şekillendirmelerine yardımcı olmak” tanımındaki amacınız nedir?
Bizler sahip olma duygusundan öte sahip çıkma gayretindeyiz, zira herkesin sahibi yaratıcısı diye düşünmekteyiz. Bizler sahip olursak ziyan etme endişesini göz önünde bulundurarak, emanet edilmiş bakış açısında daha hassas davranılacağı düşüncesindeyiz. Bu nedenle slogana dönüşmüş, çocuklarınıza sahip olmayın, sahip çıkın iddiası üzerine seminerlerimiz de devam etmektedir.
ŞİKAYETİMİZ, DİĞERİ İÇİN BİR ÖZLEM
Ebeveyn ve adaylarına neler söylemek istersiniz?
Yaşam kendi içinde bazı aşılamaz kurallar getiriyor. Çocuk da çocuksuzluk da bir olgudur. Lütfen içinde bulunduğumuz durumu izahta, şikayetlerimizde, teşekkürlerimizde dikkatli davranalım. Kim bilir belki bizim şikâyet ettiğimiz şey diğeri için özlem diyarının en büyük yarasıdır. Biz ne zaman “çocuğum olmasaydı yaşayamazdım” dese biri onun adına duaya duruyoruz, Ya Rabbi affet bu kulunu, insan mecbur olursa öyle yaşıyor ki, “keşke doğurmasaydım bunu” diyeni duysak, hemen içimizin sızısıyla yine duadayız… Çocuk ve çocuksuzluk bir olgudur, hayatını tehlikeye atarak kürtaj yapmak isteyenleri duymak bambaşka bir sancımız… Dememiz o ki, hayat sınavsa, sorumuzdan dolayı değil, cevabımızdan dolayı ödülü hak edeceğiz… Tüm çocuk dünyası bizim gönlümüzün sükûnet diyarıdır…
