Yüksek orman mühendisi Aytül Temiz: “Yol, otoban kenarı vb. alanlarda yer alan duvar düzenlemelerinin yapılmasındaki öncelikli amaç hem trafiğin stresini azaltmak ve görsel sağlamak hem de yol kenarındaki habitatlar için yaşam alanı oluşturmak olmalıdır. Ses izolasyonu ve hava temizliğine katkısı da düşünülmelidir.”
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin yol ve otoban kenarlarındaki duvar bitkilendirme uygulamasına son vermesi ve söz konusu duvarlara boyama yapması tartışmalara neden oldu. Kamuoyunu da ikiye bölen bu uygulama da kimi boyamaları yerinde bulurken kimi de dikey bahçelendirmenin şehir için daha iyi olduğunu savundu. Peki bu uygulamalar dünyada nasıl yapılıyor? Hangisi daha doğru bir karar? Her ikisinin de olumlu ve olumsuz yönleri neler? Tüm bunları yüksek orman mühendisi Aytül Temiz ile konuştuk. Temiz, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin duvar bitkileri yerine boyama yapmaları hakkındaki düşüncelerini şöyle özetliyor: “Peyzaj tasarımlarında dikey bahçe uygulamaları düzenli bakım gerektirmektedir. Bakım giderleri ve ek su tüketimine tasarruf sağlamak amacıyla İBB’nin böyle bir kararı oldu. Duvar bitkileri yerine boyama yapmak ekonomik ve ekolojik olarak daha faydalı bulundu. Bu nedenle maliyeti ve su tüketimini azaltmakla birlikte daha sürdürülebilir duvarlar oluşturmayı amaçlıyorlar. Bu projenin İstanbul’un enerjisini vurgulayan soyutlamalardan oluştuğunu; doğa, birlik, ev, barış, gençlik gibi kavramları aşılamak amacıyla doğadan kopup gelen renkler kullanıldığını söylüyorlar. Ekonomik yükü hafifletmesi açısından tabi ki mantıklı ama estetik fonksiyonu açısından zevke göre değişiklik gösteren sorgulanabilir bir karar.
BİTKİ DÜZENLEMELERİNİN RUH SAĞLIĞI ÜZERİNDE OLUMLU ETKİLERİ VAR
Duvarlara yapılan bitki düzenlemeleri sizce nasıl bir uygulamaydı?
Beton duvarlar yerine bitki görmek şehrimizi güzelleştirmek adına atılmış olumlu bir adımdı. Özellikle trafik yoğunluğunu göz önünde bulundurunca bu uygulamaların İstanbullunun ruh sağlığı üzerindeki olumlu etkileri yadsınamaz bir gerçektir. Ancak bakım maliyetleri ve İstanbul’un az yağışlarda karşılaştığı su sorununu düşününce ekonomik ve ekolojik olarak eleştirilen uygulamalardı. Dikey bahçelerde yol kenarlarında kullanılan bitkiler dış mekânda ses izolasyonu sağlamıyor. Hava kalitesi olarak bakıldığında etkisi yok denecek kadar az. Bu uygulamada bitkilerin toprağı az olduğu için sürekli değiştirilmesi gerekiyor. Ben şahsım adına dikey bahçelerden ziyade yol kenarlarındaki çimler yerine bakım gerektirmeyen yer örtücü türlerin tercih edilmesi gerektiğini, asıl önemli konunun bu olduğunu daha çok bakım maliyeti ve su kullanımına sebebiyet verdiğini ama hiç kimse tarafından bugüne kadar konuşulmadığını bilgi olarak sizinle paylaşmak istiyorum.
YAPILAN HARCAMA MASRAF DEĞİL FAKAT DOĞRU DEĞERLENDİRİLMELİ
Duvar düzenlemelerinde bitki kullanımının masraflı olduğu görüşüne katılıyor musunuz?
Karayollarının kenarındaki dikey bahçe olarak adlandırılan bütün bu yeşil duvarların İstanbul’a yıllık 12 milyon liralık bir bakım masrafı olduğunu söylüyorlar. Bu 12 milyon liranın 4 milyonu bitki maliyetleri, 8 milyonu ise ilaçlama ve gübre maliyetinden oluşuyor. Yapılan hesaplamalarda, 45 bin metrekare dikey bahçe yerine aynı parayla 400 bin metrekare aktif yeşil alan yapılabileceği ortaya çıktı. Yapılan bu harcama bence masraf değil ama doğru değerlendirilmeli. Yani yine peyzaj işleri için bu bütçeler ayrılmalı ama daha doğru kullanılmalı diye düşünüyorum.
SES İZOLASYONU VE HAVA TEMİZLİĞİNE DE KATKISI DÜŞÜNÜLMELİDİR
Ülkemizde duvar düzenlemeleri (yol, otoban kenarı vb.) sizce nasıl yapılmalı?
Yol, otoban kenarı vb. alanlarda yer alan duvar düzenlemelerinin yapılmasındaki öncelikli amaç hem trafiğin stresini azaltmak ve görsel sağlamak hem de yol kenarındaki habitatlar için yaşam alanı oluşturmak olmalıdır. Ses izolasyonu ve hava temizliğine katkısı da düşünülmelidir.
Duvarlarda bitki kullanımının ömrü sizce nasıl arttırılabilir? Hangi tür bitkiler kullanılsa daha iyi olur?
Dikey bahçelerde kullanılabilecek bitki türleri seçilirken tasarım amacına uygun türlere öncelik verilmelidir. Bitkisel tasarımın amacı ile dikey bahçenin kullanım amacı birbiri ile doğru orantılı olarak ilerlemelidir. Gürültüyü engellemek, hava kalitesini arttırmak, kötü görüntüyü perdelemek gibi farklı amaçlara uygun bitki türleri kullanılabilir. Duvarın bulunduğu bölgenin iklim özellikleri ve bitkilerin içinde bulunduğu yaşam ortamı koşulları gibi faktörler çok önemlidir. Bu tarz uygulamalar yaparken kullanılacak bitkileri seçerken bölgenin sıcaklık ve yağış oranları da mutlaka incelenmelidir. İstanbul için örnek vermek gerekirse bu uygulamalarda, İstanbul ve yakın çevresine özgü çok yıllık, dayanıklı, sürünücü, sarılıcı ve bodur çalılardan oluşan doğal bitki örtüsünün kullanılması iyi olurdu. Örneğin Pistacia terebinthus (Menengiç), Asparagus acutifolius (Kuşkonmaz), Ligustrum vulgare (Kurtbağrı), Rubus canescens (Böğürtlen), Vitis vinifera (Yabani asma) gibi odunsular ile Hedera helix (Sarmaşık), Anthemis cretica (Bozkır papatyası), Calendula arvensis (Portakal nergisi),Convolvulus arvensis (Kuzu sarmaşığı), Geranium purpureum (Turnagagası), Malva sylvestris (Ebe gümeci), Anthirhinum majus (Aslanağzı) gibi otsular uygun olabilir.
İNGİLTERE’DEN FRANSA’YA DÜNYADA NASIL YAPILIYOR?
Otoban kenarı duvar düzenlemeleri dünya genelinde nasıl yapılıyor? Yeşilin ve bitkinin kullanımı ne oranda?
Dünya genelinde çok farklı çalışmalar mevcut. İyi örnekler vermek gerekirse Londra’da Edgware Road Metro İstasyonu’nun yan duvarına Yaşayan Duvar inşa edildi. Devasa yeşil duvar, daha küçük yapraklara ve çeşitli dokulara sahip 15 farklı türden 14.000 bitkiyi barındırıyor. Havayı önemli ölçüde temizliyor. Diğer bir örnek Fransa’da bulunan Quai Branly Müzesi. Müzenin dış cephesine uygulanan dikey bahçe çalışması 800 m² büyüklükte ve uygulamada 150 adet farklı bitki türüne yer verildi. Toplamda 15.000 adet bitki türü kullanıldı. Bitkisel bir kayalık görünümünde olan dikey bahçe uygulamasıyla kentsel biyolojik çeşitliliğe katkı sağlanması amaçlanmıştı ve fazlasıyla sağlıyor. Görüldüğü üzere dikey bahçe – yeşil duvar uygulamaları diğer ülkelerde daha büyük ve insanların ulaşabileceği alanlarda yapılıyor, otoban kenarında bizdeki gibi örneklere pek rastlanmıyor.
ŞEHİR PEYZAJI ŞEHRİN KİMLİĞİNE GÖRE ŞEKİLLENMEKTE
Şehir peyzajında şehir kimliğinin önemi nedir?
Şehir kimliği o şehrin tüm fiziki ve beşeri özelliklerini yansıtmakta, insan ve çevre ilişkileri arasındaki etkileşimden etkilenerek, insan davranışları ve yapısal biçimlerin sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Şehrin kültürü, geçmişi, mevcut durumu ve şehri tamamlayan bireyleri aslında şehir peyzajını şekillendiren en önemli etmenlerdir. Şehir peyzajı şehrin kimliğine göre şekillenmektedir. Bu yüzden birbirinden bağımsız düşünülemez diyebilirim.
